Święta Warmia: przepełniona wiarą i patriotyzmem
W kwietniu 1525 roku, długoletnia wojna polsko-krzyżacka dobiegła końca hołdem pruskim, który przyniósł przełom w historii. Na mocy traktatu pokojowego podpisanego między królem Zygmuntem Starym a wielkim mistrzem zakonu Albrechtem Hohenzollernem, Prusy Krzyżackie zostały sekularyzowane. Albrecht stał się lennikiem polskiego monarchy i księciem w Prusach (dux Prussiae), rozpoczynając tym samym rządy w pierwszym na świecie państwie protestanckim.
Wprawdzie w układzie z królem Albrecht obiecał szanować w swym państwie prawa kościołów i biskupów katolickich, jednak wszelkie praktyki katolickie zostały przez księcia zakazane i tępione. Między innymi korzystając z tej protekcji ewangelicy z Kętrzyna, podburzeni przez miejscowego starostę, w 1525 roku zniszczyli kaplicę w Świętej Lipce, a czczoną tam figurkę Matki Bożej wrzucili do pobliskiego jeziora. W jej miejscu ustawili szubienicę – dosadne ostrzeżenie dla katolickich pielgrzymów, licznie już wówczas przybywających do tego sanktuarium.
Warmia zawisła na kształt katolickiego półwyspu w otaczającym ją z trzech stron protestanckim księstwem pruskim. Jednak „stan posiadania” Kościoła rzymskiego na tych ziemiach mógł ulec radykalnemu zmniejszeniu, zważywszy na gwałtowne szerzenie się wówczas nauk Marcina Lutra w miastach, szczególnie zaś w pruskich grodach Pomorza: Elblągu, Toruniu, Gdańsku. Dlatego w odpowiedzi na sekularyzację Prus Książęcych i postęp reformacji biskup Maurycy Ferber (1471-1537, biskup warmiński od 1523) podjął walkę z luteranizmem, szerzącym się w jego „okrojonej” diecezji. W swojej ordynacji krajowej z września 1526 roku uznał katolicyzm za jedyną religię na podległym mu terenie i nakazał jego opuszczenie innowiercom: „Naśladując przykład króla polskiego zarządza się, aby mieszkańcy Warmii trzymali się dawnej religii, to jest katolickiej. Kto się temu nie podporządkuje, musi w okresie miesiąca opuścić teren biskupstwa”. Ostatecznie, głównie za sprawą kard. Stanisława Hozjusza (1504-1579), jednego z czołowych przywódców polskiej i europejskiej kontrreformacji, biskupa warmińskiego (od 1551), ziemia ta nie przyjęła reformacji Lutra i pozostała katolicka, związana z Rzymem. Do czasów rozbiorów polscy biskupi nadawali mieszkańcom tej krainy polską kulturę, która tu się zakorzeniła i stworzyła osobliwą tradycję, przekazywaną z pokolenia na pokolenie. Przywiązanie Warmiaków do swej religii było najsilniejszą więzią spajającą tę niewielką społeczność szczególnie w czasach porozbiorowych, gdy władze pruskie podejmowały różne działania zmierzające do unifikacji narodowościowej i wyznaniowej swojego kraju. Było też jej wyróżnikiem.
„Święta Warmia” jako określenie przestrzeni historycznej odwołującej się do tradycji katolickiej pojawiła się ponownie w obiegu publicznym za sprawą papieża Jana Pawła II. 6 czerwca 1991 roku na zakończenie mszy świętej odprawionej w Olsztynie Ojciec Święty powiedział: „Warmia była zawsze wierna Bogu i Kościołowi katolickiemu, zasługując na zaszczytne miano Świętej Warmii. Świadczą o tym liczne kościoły, kaplice i krzyże przydrożne, kult Męki Pańskiej, w szczególności cześć oddawana Matce Najświętszej w Gietrzwałdzie, Świętej Lipce, Krośnie i Stoczku Warmińskim”.
encyklopedia.warmia.mazury.pl
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
